Sportakkoord II, Combinatiefuncties, GALA en Brede Spuk

Gezonde leefstijl, zorg, sport, cultuur en leefomgeving verbonden

Op vrijdag 3 februari 2023 is het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA) ondertekend door de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG), GGD GHOR , Zorgverzekeraars Nederland (ZN), staatssecretaris van VWS: Maarten van Ooijen, minister van VWS: Ernst Kuipers en minister voor Langdurige Zorg en Sport van VWS: Conny Helder. In het GALA zijn gezamenlijk afspraken gemaakt op het gebied van gezondheid en welbevinden.

Op 14 december 2022 werd al het ‘Hoofdlijnen Sportakkoord II Sport Versterkt’ ondertekend, waarin ook zeer nadrukkelijk de verbinding wordt gelegd met het GALA, het IZA (Integraal Zorg Akkoord), het programma School & omgeving en de Maatschappelijke Diensttijd. Sport en bewegen kunnen immers ook daarin van grote waarde zijn.

Hiermee zijn 5 belangrijke programma’s en akkoorden over gezonde leefstijl, zorg, sport, cultuur en leefomgeving voor het eerst integraal met elkaar verbonden:

Het GALA, Sportakkoord II en de BRC zijn voor gemeenten bovendien in één Brede Specifieke Uitkering (Brede-SPUK) ondergebracht. De regeling loopt van 2023 t/m 2026.

In aanvulling op het Integraal Zorgakkoord is op 2 juli 2025 het onderhandelaarsakkoord getekend van het Aanvullend Zorg- en Welzijnsakkoord (AZWA). Het AZWA heeft als doel de samenwerking tussen het sociaal en zorgdomein te versterken en de uitvoering van het IZA te versnellen.

FAQ’s Brede SPUK, GALA, Sportakkoord II, BRC, IZA en AZWA

Hier vind je een overzicht van veelgestelde vragen over de Brede SPUK en gerelateerde bestuurlijke akkoorden, inclusief de wijzigingen vanaf 2025.

FAQ Brede SPUK GALA Sportakkoord II IZA AZWA versie 21 juli 2025

Brede Regeling Combinatiefuncties

In de bestuurlijke afspraken Brede Regeling Combinatiefuncties 2023 – 2026 wordt onder 1b gesproken over 6 profielen die lokaal gehanteerd kunnen worden om de doelen te behalen: de Buurtsportcoach, de Cultuurcoach, de Combinatiefunctionaris onderwijs, de Clubkadercoach, de Beweegcoach en de Coördinator Sport en Preventie.

Om gemeenten en werkgevers houvast te geven bij het aanstellen of aansturen van deze professionals, zijn voor deze rollen profielen opgesteld. Lokaal maatwerk blijft uiteraard altijd mogelijk, zo lang de doelstellingen in de regeling centraal staan en het duidelijk is dat de functionarissen die hieruit betaald worden daaraan bijdragen. U kunt de profielen hier vinden.

Adviseurs lokale sport

Per medio april 2023 zijn 20 adviseurs lokale sport aangesteld die een belangrijke rol spelen bij de uitvoering van Hoofdlijnen Sportakkoord II. Zij hebben in de periode 2023 – 2026 de taak om op lokaal en regionaal niveau het fundament van sportclubs te versterken zodat die een rol kunnen spelen in lokale sportakkoorden. De adviseur lokale sport kan als sparringpartner, adviseur of klankbord  fungeren van lokaal kernteam, lokale sportraad of gemeente. Met als doel om de betrokkenheid van (meer) clubs bij het sportakkoord te stimuleren. Daarnaast helpen zij mee om de maatschappelijke rol van clubs in de sportakkoorden handen en voeten te geven. Kortom, adviseurs lokale sport zijn  – namens alle sportbonden, Platform Ondernemende Sportaanbieders en NOC*NSF – een verbindende schakel binnen het lokale sportnetwerk.

Wilt u meer informatie of bent u benieuwd naar wat de adviseur lokale sport voor club, sportorganisatie of gemeente kan betekenen, kijk dan hier.

Regionale contactdagen Brede SPUK

Om gemeenten te ondersteunen bij de uitvoering van Sportakkoord II en het Gezond en Actief Leven Akkoord, organiseert VSG in samenwerking met diverse partners ook in het najaar van 2025 meerdere regionale contactdagen. Met nog ruim een jaar te gaan voor Sportakkoord II en GALA, kijken we naar de opbrengsten tot nu toe, hoe we deze kunnen versterken en borgen, en leggen we de focus op een vraaggerichte aanpak. Daarbij spelen we zoveel mogelijk in op vragen en thema’s die in de verschillende regio’s leven.

De regiobijeenkomsten zijn voor beleidsmedewerkers sport, cultuur, gezondheid en sociaal domein, voor buurtsport- en cultuurcoaches, voor coördinatoren sport en preventie en voor coördinatoren GALA/Brede SPUK. Ook als professional van een regionale kennis- of uitvoeringsorganisatie of partner van Sportakkoord II of GALA ben je meer dan welkom.

Integrale aanpak als fundament voor beweging naar voorkant

De verbinding tussen de verschillende programma’s en akkoorden moet het fundament vormen voor gerichte wijk-, lokale- en regionale aanpakken van preventie, gezondheid en sociale basis. Van ziekte en zorg, naar gezondheid en preventie: de ‘Beweging naar de voorkant’.

De inzet van alle betrokken partijen is gericht op de gezonde generatie in 2040 met focus op de jeugd door sport, voeding en bewegen als doel. Het bevorderen en behouden van de fysieke en mentale gezondheid staat centraal met specifieke aandacht voor het verminderen van vermijdbare gezondheidsachterstanden, vanaf de eerste 1000 dagen van een kind en met speciale aandacht voor mensen in kwetsbare situaties. Tot slot is ook specifieke aandacht voor volwassenen en op (het behoud van) de vitaliteit van het toenemend aantal ouderen.

Brede SPUK financieel

  • De verdeling van de SPUK-middelen over gemeenten is gebaseerd op inwonertal en het aantal inwoners met gezondheidsachterstanden (gebaseerd op inkomensniveau en opleidingsniveau). Beoogd wordt om met prioriteit in te zetten op de inwoners, buurten en wijken waar sprake is van achterstanden;
  • De regeling loopt van 2023 t/m 2026 en wordt uitgevoerd door DUS-i;
  • In de budgettaire bijlage bij het Regeerprogramma is de maatregel opgenomen specifieke uitkeringen vanaf 2026 om te zetten naar fondsuitkeringen, mede om administratieve- en controlelasten van gemeenten en provincies verminderen. Daarbij is besloten de overheveling van de specifieke uitkeringen gepaard te laten gaan met een budgetkorting van 10%.
  • Voor de Brede SPUK is besloten de regeling niet per 2026 om te zetten, omdat deze tot en met 2026 loopt.  Er is gekozen om de looptijd van de regeling te respecteren. Desondanks moet wel de budgetkorting van 10% worden doorgevoerd.
  • Om deze korting grotendeels op te kunnen vangen, voorziet de wijzigingsregeling in volledige ontschotting van de Brede SPUK. Dit betekent voor gemeenten een forse administratieve en financiële lastenverlichting. De ontschotting geldt zowel voor 2025 als 2026. Gemeenten ontvangen één budget voor de gehele brede SPUK en kunnen dit integraal inzetten voor de doelen van Sportakkoord II en het GALA.
  • Door de ontschotting krijgen gemeenten de middelen niet meer uitgekeerd per onderdeel, maar ontvangen zij een totaalbudget om uitvoering te geven aan het GALA en Sportakkoord II.
  • Tevens wordt het met de wijzigingsregeling mogelijk gemaakt dat gemeenten de in het jaar 2025 overgebleven middelen met een maximaal percentage van 10% mogen meenemen naar 2026.
  • Er wordt eenmalig 2,5 miljoen toegevoegd aan 2025 voor Mentale Gezondheid, zodat gemeenten hier een extra impuls aan kunnen geven.
  • Daarnaast zijn voor 2026 overgangsmiddelen vanuit het AZWA en Hoofdlijnenakkoord ouderen (HLO) toegevoegd aan de Brede SPUK (en aan de SPUK IZA). Voor de Brede SPUK gaat het om een totaal van 43 miljoen voor 2026.

VWS, VNG, VSG, GGD-GHOR en Zorgverzekeraars Nederland onderschrijven de volgende gemeenschappelijke doelen:

  • Terugdringen gezondheidsachterstanden;
  • Een gezonde fysieke leefomgeving die uitnodigt tot bewegen en ontmoeten;
  • Het versterken van (de verbinding met) de sociale basis;
  • Een gezonde leefstijl;
  • Versterking van de mentale weerbaarheid en mentale gezondheid;
  • Vitaal ouder worden;
  • Domeinoverstijgende inzet vanuit een regionale preventie infrastructuur.

Health in all policies

De gezondheid van mensen wordt door veel factoren beïnvloed. Deze factoren kunnen individueel zijn, maar ook factoren als bestaans(on)zekerheid, gezondheidsvaardigheden en de fysieke en sociale leefomgeving kunnen een rol spelen. VWS neemt het initiatief om samen met andere departementen een agenda op te stellen om gezondheid op diverse beleidsterreinen te agenderen en tot een integrale afweging te komen van beleidskeuzes waarin gezondheid wordt meegenomen. Bijvoorbeeld op het gebied van de inrichting van een gezonde fysieke leefomgeving (ruimtelijke ordening, woningbouw, klimaatadaptatie, mobiliteit en de ontwikkeling van het landelijk gebied). In dit kader is er ook samenwerking tussen de ministeries VWS en OCW waar het gaat om de gezondheidseffecten van cultuurdeelname.

Gezondheidsachterstanden

Het thema gezondheidsachterstanden loopt als een rode draad door het GALA. Mensen met een lager opleidingsniveau leven gemiddeld ruim 4 jaar korter en krijgen bovendien ruim 14 jaar eerder te maken met een slechter ervaren gezondheid dan hoogopgeleiden . Het verminderen van gezondheidsachterstanden vergt meer dan alleen de inzet op gezondheid. Mensen met schulden, zonder baan of zorgen over hun woning kunnen het zich niet veroorloven om gezond te leven of hebben hier geen mentale ruimte voor. Een bredere blik op gezondheid en een integrale langdurige aanpak gericht op de wijken en mensen die kampen met gezondheidsachterstanden is nodig.

GALA in relatie tot Sportakkoord II Sport versterkt

Met het Sportakkoord II zetten VWS, VNG en VSG, NOC*NSF en POS in op het versterken van het fundament om te kunnen sporten en daar plezier aan te beleven en het vergroten van het bereik van de sport zodat meer mensen zich aangesproken en uitgenodigd voelen te gaan sporten en sport te beleven.

Door meer betekenis te geven aan sport wordt specifiek ingezet op de waarde van sport voor de maatschappij: energie, plezier en zingeving in het dagelijks leven door en van de sport zelf, maar ook een bijdrage aan het tegengaan van eenzaamheid en kansenongelijkheid, of juist het bevorderen van gezondheid.

GALA in relatie tot de Brede Regeling Combinatiefuncties

De domeinen waarbinnen de functionarissen werkzaam zijn, zijn: Sport, Bewegen, Cultuur, Onderwijs, Preventie, Gezondheid, Zorg en Welzijn c.q. het sociaal domein (zoals sociale zaken inclusief aanpak armoede & schulden). Er is hierbij altijd sprake van een combinatie van minimaal twee domeinen, waarbij sport en/of cultuur leidend zijn.

De inzet van de functionarissen in de Brede Regeling Combinatiefuncties hangt samen met de doelen die zijn afgesproken in programma’s zoals het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA). De functionaris die hiermee de verbinding legt is de Coördinator Sport en Preventie. Andere programma’s waarop de inzet van de functionarissen is gebaseerd zijn bijvoorbeeld Cultuureducatie met kwaliteit, het programma Meer kinderen, jongeren en volwassenen die sporten, bewegen en meedoen aan cultuur. Het gaat hierbij ook om kwetsbare groepen en mensen die achterblijven in sport-, beweeg- en cultuurdeelname.

GALA in relatie tot het Integraal Zorgakkoord (IZA)

Het GALA geeft nadere invulling aan de afspraken die in het IZA zijn gemaakt over de regionale samenwerking tussen zorgverzekeraars en gemeenten op het terrein van gezondheidsbevordering en preventie en de inrichting van ketenaanpakken die meerdere domeinen beslaan (Wet publieke gezondheid, Wet maatschappelijke ondersteuning, Zorgverzekeringswet en Jeugdwet).

GALA in relatie tot het programma Wonen Ondersteuning en Zorg voor Ouderen (WOZO)

Het bevorderen en behouden van vitaliteit van ouderen is een belangrijk speerpunt in zowel het GALA als het WOZO-programma. Verschillende acties dragen hieraan bij. In het GALA is specifiek aandacht voor bewegen, ondervoeding en valpreventie. Ook de inzet op het versterken van de sociale basis draagt in belangrijke mate bij aan de vitaliteit van ouderen.

Relevante links om te volgen

Informatie

Neem voor meer informatie contact op via info@sportengemeenten.nl